Wetenschap
Gezocht: gezonde poep
De Nederlandse Feces Donor Bank is nu meer dan een jaar open. De eerste resultaten bij patiënten met een bepaalde infectie zijn veelbelovend, maar voor verdere experimenten zijn meer donoren nodig.
donderdag 17 augustus 2017

‘Het overstroomt’, zegt arts-microbioloog prof. dr. Ed Kuijper over de poepbank van het Leids Universitair Medisch Centrum. Niet met poep trouwens, maar met aanvragen. De totale voorraad van de Nederlandse Donor Feces Bank (NDFB) bestaat nu uit zo’n dertig buisjes met ingevroren donaties.

Dat is genoeg voor het hoofddoel van de bank: het helpen van patiënten die geïnfecteerd zijn met de darmbacterie Clostridium difficile. Zo’n infectie loop je meestal op na een antibiotica-behandeling: dan zijn de gewone bewoners van je darmen flink uitgedund, en kan de C.diff zich snel gaan verspreiden. In theorie zou je die infectie kunnen bestrijden door nog een keer antibiotica te nemen, maar dat schept ook weer meer ruimte voor nieuwe infecties.

Een gedeelte van de patiënten komt zo in een vicieuze cirkel van chronische ziekte en tijdelijk helpende antibioticakuurtjes terecht. Het ziektebeeld varieert van milde diarree tot heftige ontstekingen die gaten in de darmen kunnen slaan. Zo’n vier procent van de patiënten sterft als gevolg van de infectie.

Transplantatie

Een poeptransplantatie kan helpen, omdat een gezonde drol barst van de levende darmbacteriën. Als je die overzet, komen er meer goede bacteriën in de darmen terecht. Die concurreren vervolgens de Clostridiums weg. Die transplantatie komt via een slangetje door de neus helemaal bovenin de darmen terecht. Dat is niet alleen minder ingrijpend dan via de andere route, het werkt ook beter, omdat zo het hele darmstelsel van bacteriën wordt voorzien, in plaats van alleen de onderkant.

De eerste resultaten zijn inmiddels binnen, vertelt Liz Terveer, de coördinator van de bank. Meer dan negentig procent van de mensen met een C.diff-infectie is na twee poeptransplantaties genezen, terwijl antibiotica slechts bij 31 procent van de patiënten helpt.

Uitspoken

Terveer: ‘Het uiteindelijke doel is dat we ontdekken welke bacteriën in de donorpoep het goede werk doen. Dan stoppen we die bij wijze van spreken in een pil, en dan hebben we de donoren niet meer nodig.’

Het idee hier is dat je niet alleen kijkt naar de soorten bacteriën, maar ook naar wat ze precies uitspoken. Verschillende soorten kunnen hetzelfde taakje uitvoeren, en dus allemaal nuttig zijn. Een goedaardige variant van C.difficile is de Clostridium scindens: die breekt galzouten af tot stofjes die de groei van zijn boosaardige neefje remmen.

Terveer: ‘Wellicht heeft een donor niet die specifieke soort in zijn darmen, maar wel een andere bacterie die hetzelfde doet.’ Het omgekeerde kan ook: dat twee bacteriën die genetisch hetzelfde zijn, maar in een heel andere stofwisselings-stand zijn geschakeld. Dat roept dan een andere reactie op bij de patiënt. Bij een Clostridium difficile-infectie werkt eigenlijk alle poep van de donoren die we geselecteerd hebben. Bij andere ziektes is het wat ingewikkelder. Bij een proef zagen we dat één donor meer genezing gaf dan de rest. Die bleek meer bacteriën met een bepaald soort stofwisseling in zijn poep te hebben. Misschien moeten we daarop letten? We hebben veel ideeën, maar het is nog niet allemaal uitgekristalliseerd.’

Donor worden?

De Leidse poeptransplantatiebank telt op dit moment vijf donoren. De medewerkers zoeken er meer.

Je wordt niet zomaar poepdonor, want de eisenlijst is lang. Jouw poep wordt straks aan zieke mensen gegeven, dus de Nederlandse Donor Feces Bank wil zo veilig mogelijke kwaliteitspoep. Omdat er nog zoveel onbekend is over de invloed van de darmflora, neemt de bank het zekere voor het onzekere. Mensen van boven de vijftig vallen af, mensen met obesitas, iedereen die wel eens een depressie heeft gehad, mensen die zelf darmklachten hebben, en iedereen die de donatie niet binnen twee uur na het toiletbezoek op het Leids Universitair Medisch Centrum kan komen afleveren.

Na alle media-aandacht bij start van de donorbank, meldden zich 165 potentiële poepgevers aan. Slechts vijf daarvan zijn nu actief als donor. En nee, je krijgt er niet voor betaald. Toch belangstelling? Aanmelden kan via www.ndfb.nl