‘Op het Maidanplein stonden uitgebrande tanks en barricades van autobanden en pallets. Voetpaden waren gesloopt om de klinkers te gebruiken als munitie’, vertelt Casper Renting (23, antropologie). Drie jaar geleden ging hij als verkiezingswaarnemer naar Oekraïne, voor de Europese studentenreisvereniging AEGEE-Leiden.
De AEGEE Election Observations zijn vooral gericht op het betrekken van jongeren bij internationale politiek, maar de eindrapporten worden daadwerkelijk naar overheden gestuurd.
Deze week zijn de universitaire verkiezingen in Leiden. Om te kijken hoe die verlopen, stuurde Mare Renting en andere ervaren verkiezingswaarnemers langs de faculteiten. Wat vinden zij van het democratische proces? En: voltrekt dat zich volgens de regels?
Het is erg rustig aan de faculteiten, constateert Renting. ‘In Kiev was het bizar druk. Daardoor stemden mensen ook buiten het stemhokje. Maar kiezers uit Donetsk en de Krim moesten in een ander district en stemmen soms wel duizend kilometer reizen. Daar was de opkomst schandalig laag.’
‘Het is hier altijd schrikbarend laag’, zegt Sophie Tönjann (22, pedagogische wetenschappen) die voor studentenpartij ONS Leiden campagne voert bij Sociale Wetenschappen. ‘Meestal zo’n twintig procent. Bovendien hebben veel grote studies nu tentamens.’
Excuus
‘Ongeveer de helft van de mensen die we aanspreken heeft al gestemd – of gebruikt dat als excuus om snel door te lopen’, zegt Marijn de Jong (20, politieke wetenschappen) van de Christelijke Studentenfractie Leiden (CSL).
Ook bij Geesteswetenschappen zijn de tentamens begonnen. ‘Hier is totaal geen aanloop’, constateert Saramijn Luyken (22, geschiedenis) rond lunchtijd in een leeg Lipsius. Luyken is bestuurslid van AEGEE-Leiden en verwelkomde tijdens de Nederlandse verkiezingen van 15 maart een Europese delegatie van observers. ‘Ze vonden het opvallend dat er hier niet op zondag wordt gestemd. En dat het gebeurt op grappige locaties, zoals het station of een museum.’
‘De timing van deze verkiezingen is om het bot te zeggen: nogal ruk’, vindt Schelte van Deventer (21, geschiedenis) die in het Lipsius staat voor de Lijst Vooruitstrevende Studenten (LVS). ‘Het komt dus aan op onze online-campagne, terwijl mensen aanspreken effectiever is.’ ‘We staan hier ook voor de voorlichting’, zegt Femke van der Meulen (24, klinische psychologie) die bij Rechten stemmen werft voor CSL. ‘Meestal moet je eerst nog uitleggen wat de universitaire verkiezingen überhaupt zijn’, zegt Waldemar Wolters (international studies) van de International Student Party (ISP), die alleen meedoet voor de faculteitsraad van Geesteswetenschappen.
ISP lokt stemmers met snoepjes, net als ONS. ‘Onze kikkers zijn voor iedereen, niet alleen voor ONS-stemmers’, zegt Sandra Putting (26, pyschologie afgerond, nu rechtenstudent) in het KOG. Alle kandidaten zijn gewapend met tablets en laptops, zodat overgehaalde kiezers meteen kunnen inloggen en stemmen. ‘Het liefst hebben we dat ze dat meteen doen’, zegt Putting. ‘Thuis komt het er vaak niet meer van.’
Subjectief
‘Echt democratisch is dit niet’, vindt Isabel Lauhenapessy (20, rechten en international studies). ‘Het is nodig voor de bekendheid van de UR, maar als je onderweg naar de collegezaal vier keer wordt gevraagd om te stemmen, in ruil voor een lolly, krijg je wel een heel subjectieve uitslag.’
Lauhenapessy was voor AEGEE in Oxford tijdens het Brexit-referendum. ‘Daar wordt er niet om je ID gevraagd, maar alleen om je naam en je adres. Iemand kán dus namens iemand anders stemmen, wat ook gebeurde.’
Ook opvallend: ‘Voorafgaand aan het Brexit-referendum was er een periode waarin partijen zich stil moesten houden.’ Volgens de Nederlandse Kieswet mogen er alleen op de verkiezingsdag zelf ín het stemlokaal ‘geen activiteiten ontplooid’ worden ‘die erop gericht zijn de kiezers in hun keuze te beïnvloeden.’ Ook in Oekraïne golden alleen beperkingen op de verkiezingsdag. ‘We moesten kijken of er niet meer werd geflyerd’, zegt Renting. ‘Hier, bij de UR-verkiezingen, loopt het juist heel erg door elkaar.’ Sterker nog: campagnevoeren op de faculteiten mag zelfs alléén tijdens de verkiezingsweek.
‘Vanuit de universiteit hoorden we dat het niet de bedoeling is dat er buiten deze week posters, stickers en dat soort ellende te vinden zijn’, zegt Arian van der Spek (21, politieke wetenschappen) die voor CSL bij FSW staat.
De universiteit zou juist meer moeten doen aan de bekendheid van de medezeggenschap, vindt partijgenoot De Jong. ‘De eerste mail over deze verkiezingen werd bij FSW pas deze dinsdag verspreid.’ Sinds maandagochtend kan er al gestemd worden.
Meekijken
‘Er moet echt meer awareness vanuit de universiteit komen’, zegt Van Deventer, van de LVS. ‘We zijn al blij als mensen überhaupt stemmen. Ik heb ook wel mensen CSL op mijn tablet zien stemmen. Daar doen we niet moeilijk over.’
‘We zeggen niet dat een andere partij niet mag’, zegt ook Van der Meulen. ‘Maar we vechten wel voor onze zetel. CSL heeft momenteel maar één persoon in de UR.’
‘Je moet meekijken, om dat te weten’, merkt verkiezingswaarnemer Renting op. ‘Ik dacht dat ze wel even wegkeken, maar ze zien het dus wél als je niet op hen stemt’, constateert ook Luyken.
‘Het is nogal veel klikwerk waar je mensen soms echt doorheen moet helpen’, verklaart Van Deventer. En hoewel volgens het universitaire verkiezingsreglement ‘de voorschriften van de kieswet’ gevolgd worden: tablets zijn natuurlijk geen echte stemhokjes. In het KOG staan die er overigens wel. Een LVS-lijstduwer neemt er iemand mee naartoe, en wendt zich vervolgens keurig af.
Onbedoelde intimidatie
‘Als ik hier met een heel serieuze blik naar kijkt’, zegt Renting, ‘Dan is de waarborging van het stemgeheim sowieso al in het geding, vanwege de onveiligheid van digitaal stemmen met je universiteitsaccount. En het beïnvloeden van stemmen is natuurlijk ontoelaatbaar. Zo’n mondige derdejaars dame die een schuchtere eerstejaars overhaalt om ter plekke te stemmen, daarbij is er onbedoeld sprake van intimidatie. Niet iedereen durft dan nog op een andere partij te stemmen.’
Hij begrijpt de werkwijze van de partijen wel. ‘De universitaire verkiezingen zijn belangrijk, maar het is geen geheim dat het niet leeft onder studenten. De opkomst is al zo laag. De universiteit kan echt meer doen om de verkiezingen onder de aandacht te brengen.’
Hoewel de partijen het volgens Van der Meulen vooral van de faculteiten moeten hebben, gaat de campagne ’s avonds door. ‘We hebben veel leden van de grote drie verenigingen, dus daar gaan we langs op de borrel’, zegt Putting van ONS. Ook LVS probeert verenigingen af te gaan. ‘Maar niet elk bestuur vindt het oké als je mensen komt ronselen’, zegt Van Deventer. ‘En bij de grote verenigingen, waar ONS heel groot is, heeft het voor ons niet zo’n zin. Zeker als er al wat drank in zit.’
CSL heeft haar eigen achterban: de christelijke verenigingen. ‘Niet dat we midden op een faculteit een gigantisch kruis willen plaatsen, hoor’, zegt De Jong. ‘Speerpunten als duurzaamheid en onderwijs zijn ook niet per definitie christelijk’, zegt Van der Meulen. ‘We willen onszelf gewoon neerzetten als goed mens’, zegt Van der Spek.
Ook aan de bar van NSL is het dinsdagavond rustig. Van der Spek weet toch nog iemand door de stemprocedure op zijn tablet te loodsen. ‘Maar de timing van deze verkiezingen is absoluut ongelukkig’, zucht Van der Meulen nog eens. Charlotte Rijsdijk (22, geschiedenis), die zowel NSL-bestuurslid als CSL-kandidaat is: ‘Iedereen zit thuis of in de UB.’
Stemmen kan HIER
Lees ook: