Wetenschap
Frankenstein
Promovenda, journalist en Amerikanist Albertine Bloemendal spreekt vrijdag op het minisymposium Post Truth.
donderdag 9 maart 2017

Waar gaat u het over hebben?

‘We horen steeds de term ‘post-truth’, alsof er een nieuw tijdperk is aangebroken. Ik wil van een paar elementen uit de actualiteit in de VS bekijken hoe nieuw het nou eigenlijk echt is. Een hoop dingen gebeurden vroeger namelijk ook.’

Bijvoorbeeld?

Fake news is niet noodzakelijk nieuw. Vroeger klopten nieuwsberichten ook vaak niet. Je had in de negentiende eeuw de Yellow Press, tabloid-achtige kranten die opgeklopte berichten schreven om lezers te trekken en zo meer bladen te verkopen. Die namen het niet nauw met de feiten.’

En recenter?

‘Er was ook ander nepnieuws waarbij de journalist om de tuin werd geleid. Zoals vlak voor de Eerste Golfoorlog toen het verhaal werd verspreid dat het leger van Saddam Hoessein in Irak baby’s uit de couveuse haalde en hulpeloos achterliet.

‘Dat verhaal bleek later opgezet te zijn door een soort PR-bedrijf, die verontwaardiging in de Verenigde Staten wilde creëren om zo de inval in Irak te versnellen. De journalist kan dan niet zo makkelijk achterhalen of het niet waar is.’

Wat is wel nieuw?

‘Het is wel vaker voorgekomen dat Amerikaanse politici liegen, maar nog nooit zo vaak en zo duidelijk als Trump nu doet. En ook nooit over zulke onnozele dingen, zoals over het aantal mensen dat aanwezig was bij zijn inauguratie.

‘De frequentie is belangrijk: het maakt hem niet uit of het waar is of niet. Vroeger deden presidenten moeite om te verbergen als ze dingen zeiden die niet waar waren.’

Hoe komt hij ermee weg?

‘Deels door het gefragmenteerde medialandschap. Dat begon met televisie, met Fox News, dat een bepaalde doelgroep wilde aanspreken. En met het internet kiezen mensen er nu zelf voor welk nieuws ze consumeren. Als je alleen Breitbart leest, en Fox kijkt, interpreteer je alles vanuit het kader dat je daar voorgeschoteld krijgt.

‘De Republikeinen hebben geprofiteerd van complottheorieën die de ronde deden bij hun kiezers, en hebben die niet de kop ingedrukt, maar erop meegelift. En nu hebben ze het niet meer onder controle. Ik denk niet dat de Republikeinen bij Trump wilden uitkomen.

‘Dat gebeurt ook in het medialandschap: Fox, bijvoorbeeld, is laks omgegaan met feiten om commerciële redenen. Maar Murdoch, de man achter Fox News, moest niets van Trump hebben. Toen Fox tijdens de campagne kritisch op Trump reageerde, werden kijkers boos. En toen zijn ze daar ook bijgedraaid.’

Dus ze zitten vast?

‘Ze hebben een soort monster van Frankenstein gecreëerd door de wijze waarop ze met feiten zijn omgegaan. De geest is uit de fles, en het is de vraag of ze die nog terug kunnen stoppen.’

AK

Lipsius, zaal 0.19, 10 maart, 15.00 – 17.00 u.