Achtergrond
Zelfs dieren doen dit niet
Antropoloog Anouk Houtman (24) filmde achterop de scooter de LHBT-gemeenschap van Jogjakarta. ‘Dat was soms tricky.’
donderdag 2 februari 2017
Still uit de film Across Gender, backstage bij een show in Jogjakarta. ‘Op het podium is het geen probleem dat een man een vrouw speelt.’

‘Een groep van twintig man van het Front Jihad Islam stond bewapend met stokken buiten de deur van de islamschool voor trensgender vrouwen. Ze waren het niet eens met de manier waarop de islam werd onderwezen in de school’, vertelt antropoloog Anouk Houtman, die als afstudeerproject voor haar master in Leiden het leven filmde van LHBT’ers (lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen en transgenders) in de Indonesische stad Jogjakarta.

‘De leden van het Front wilden alleen maar praten, zeiden ze. Maar als je alleen een goed gesprek wilt voeren, neem je geen wapens mee, lijkt mij. Dit was een aanval, gelukkig was de school getipt en was er niemand meer in het pand.’ Houtmans film getiteld Across Gender is op 7 februari te zien op de bijeenkomst Transgender Issues in Indonesia georganiseerd door het Koninklijk Instituut van Taal-Land- en Volkenkunde en het International Institute for Asian Studies. ‘Ik was begin vorig jaar in Jogjakarta en toen waren er flinke protesten tegen LHBT’ers vanuit radicaal islamitische hoek’, zegt Houtman. ‘Het is nu minder hectisch.’

Een van deze demonstraties is te zien in de documentaire. In de achterbak van een pick-uptruck met de tekst ‘Commander soldiers of Allah’ op de voorruit staat een geestelijke die de menigte toespreekt. Hij haalt hard uit naar de ‘zieke’ LHBT-gemeenschap: ‘Zelfs dieren vertonen dit gedrag niet’, zegt hij. ‘Behalve varkens.’

Een andere radicale groep stond dus voor de deur van de islamschool voor transgender vrouwen.

‘Deze zogeheten waria zijn vaak muzikanten en entertainers. Over het algemeen worden ze wel enigszins geaccepteerd in Indonesië, maar ook deze groep is steeds vaker doelwit van protesten. Een van hen vertelt dat zij graag een operatie wil om vrouw te worden. Dat is mogelijk, maar heel duur, en voor een groot gedeelte volstrekt onbetaalbaar.’

Door alle spanningen was het nog best lastig om mensen te vinden die hun verhaal wilden vertellen. ‘Ik had toen ik aankwam, maar een paar mensen die me verder konden helpen. Via WhatsApp kwam ik echter in contact met Sam en Tama, twee transgender jongens van de organisatie People Like Us die opkomt voor de rechten van LHBT’ers. Zij wisten natuurlijk precies waar ik moest zijn.

‘Het was soms tricky om verslag te doen. Er waren plannen voor een demonstratie tegen het protest van de radicalen. People Like Us zou meedoen. Maar die demonstratie werd door de politie verboden. Toen de agenten ook vragen stelden over “die buitenlandse” besloten we dat het beter was om elkaar maar niet meer te ontmoeten.’

Houtman ging op zoek naar allerlei vormen van vervaging van gender. In een cabaretclub in een drukke winkelstraat twerken vrouwen in extravagante kleding, compleet met grote veren, er lustig op los. Backstage blijkt dat de rollen door mannen worden gespeeld. Houtman: ‘Er komen vooral toeristen, ook uit Indonesië zelf, naar de shows. Op het podium is het geen probleem dat je als man een vrouw speelt.’

‘Onze ziel is vrouwelijk’, zeggen ze in de film. ‘Maar we willen er niet steeds als vrouwen uitzien. We zijn in het dagelijks leven heel gewone kerels.’ Houtman: ‘Ze zijn ook niet van plan om dat te veranderen.’

Framing Asia, Transgender Issues in Indonesia

Lipsius 028, di 7 feb 19.30 u

Vincent Bongers