Wetenschap
Wanneer gaan politici happen?
Politicoloog Luzia Helfer zocht uit op welk nieuws politici aanslaan en hoe journalisten hun berichten selecteren.
donderdag 1 december 2016
Politici zien de media vooral als een instrument om hun boodschap naar buiten te brengen. © Phil Nijhuis

Door Vincent Bongers ‘Een lid van de Tweede Kamer bladert ‘s ochtends door de krant, komt een bericht tegen en denkt: hier moet een minister uitleg over geven tijdens het vragenuurtje. Welk bericht is de trigger? Dat wilde ik graag weten.’ De Zwitserse politicoloog Luzia Helfer promoveert volgende week op een analyse van de relatie tussen politiek en de media in Nederland en Zwitserland.

Aan het onderzoek werkten 35 van de 150 Tweede Kamerleden mee. Zij kregen korte fictieve berichten uit verschillende kranten voor zich, over de toename van de luchtvervuiling tot het schommelde begrotingstekort. Vervolgens gaven ze aan voor welke artikelen ze in de Kamer aandacht wilden vragen.

Uit het onderzoek blijkt dat politici vaak kiezen voor onderwerpen die passen bij de speerpunten van hun partij. ‘Logisch’, vindt Helfer, ‘Henk Krol van 50PLUS stelt natuurlijk vaak vragen over ouderen en pensioenen. Die onderwerpen pikt hij eruit. Het zou opvallen als hij dat niet doet. Het lerarentekort is bijvoorbeeld meer iets voor de SP. De partijen willen op “hun” onderwerp in het nieuws komen. Maar journalisten vinden dat juist weer heel saai. Zij hopen juist dat een partij eens over iets heel anders begint.’

Helfer onderzocht ook hoe parlementair verslaggevers nieuws selecteren. ‘Als je aan journalisten vraagt wat nieuwswaardig is, vinden ze dat lastig. De selectie is een heel intuïtief proces. Het grootste deel van wat binnenkomt, gaat gelijk de prullenbak in. Ik heb in Nederland 67 journalisten persberichten voorgelegd van politieke partijen om toch een beeld te krijgen van hun keuzes.’

Een van de fictieve berichten ging over een Kamerlid van de VVD of de PvdA die de regering bekritiseert. ‘Je zou zeggen: dat vinden journalisten maar al te leuk. Daar springen ze meteen op. Maar dat zie je niet terug in mijn onderzoek.’ Journalisten berichten uiteraard graag over wrijving. ‘Maar in de vorm van een persbericht dat elk medium krijgt, dan is het geen scoop. Dan is het al minder interessant.’

Helfer stelde ook vast dat partijen met meer politieke macht vaker in de media verschijnen. ‘Een mogelijke verklaring daarvoor is dat beslissingen van die partijen grotere consequenties hebben. Als een oppositiepartij iets wil, dan is de kans gewoon kleiner dat het ook daadwerkelijk gebeurt. Wat dat betreft kun je wel stellen dat niet alle partijen even goed vertegenwoordigd worden in de media.’

Journalisten lijken best op elkaar als je kijkt naar de criteria waarop zij nieuws kiezen. ‘Pack journalism wordt dat ook wel genoemd. Een iemand vindt iets interessants, dan volgt de rest ook. Ik heb zelf ook als journalist gewerkt in Zwitserland, bij Der Bund, een krant in Bern. Ik hield me ook wel bezig met de lokale politiek. Uiteraard raak je ook wel geïnspireerd door wat andere media publiceren. ’s Ochtends kijk je toch even wat de concurrent schrijft. Dan is er toch wel de neiging om over datzelfde onderwerp ook te berichten.’

Laten politici zich teveel sturen door de media? ‘Veel mensen hebben het idee dat de politiek heel erg “gemediatiseerd” is. Mijn indruk is toch dat de eigen interesse van de politicus centraal staat. Uit mijn onderzoek blijkt zeker niet dat partijen en politici de media blind volgen. De pers wordt toch vooral gezien als een instrument om de boodschap naar buiten te brengen.’