Heksenjacht, koopjesjacht, talentenjacht. Achter de meisjes aanzitten, dromen najagen, ten prooi vallen. De jacht is overal, in metaforen althans. Hoogleraar Griekse taal- en letterkunde Ineke Sluiter startte er deze week een nieuwe lezingenreeks bij Studium Generale over met als titel: ‘De jacht wordt geopend’.

‘Door de oude Grieken werd nog veel gejaagd: op hazen, herten, wilde zwijnen en een enkele keer op een leeuw of een beer’, vertelt Sluiter. ‘Tegenwoordig is jacht toch meer een niche. Tegelijkertijd zie je dat het ook in de oudheid al symbolisch geladen was: jonge mannen konden ermee bewijzen dat ze volwassen waren, jagen hing samen met status en met gevaar, want er werd dus ook gejaagd op enge, wilde dieren.’

Volgende week, in de tweede lezing, vertelt Sluiter over jachtverhalen uit de klassieke oudheid. In de weken daarna vertellen vier wetenschappers vanuit heel andere vakgebieden over het onderwerp: archeologie, gedragsbiologie, opvoeding en organisatiepsychologie.

In de inleidende lezing afgelopen maandag rekende Sluiter daarom ook maar meteen af met het beeld van ‘verkokerde’ universiteiten. ‘Als er gemopperd wordt op de wetenschap, hoor je vaak dat er niet over de grenzen van vakgebieden heen gekeken wordt. Naar mijn idee weten wetenschappers elkaar juist prima te vinden. Het initiatief daarvoor ligt dan bij henzelf, waar het thuishoort. Daar hoeft de structuur van universiteiten dus niet voor veranderd te worden.’

Zo ging het ook bij deze lezingenreeks, vertelt Sluiter. ‘We zijn best goede onderzoekers, durf ik in alle bescheidenheid te zeggen, en delen een interesse in elkaars werk. We wilden al onze invalshoeken gebruiken om iets te kunnen zeggen over een groot thema. Als eerste dachten we aan: de mens. Dat is wel een héél groot thema, dat samenhangt met zaken als competitie, samenwerking, agressie, man-vrouwverhoudingen. We moesten focus aanbrengen. Het moest bovendien iets zijn waar een zinnige biologische component bij past, en waarover ook met betrekking tot de prehistorie iets te zeggen valt - zonder de beschikbaarheid van geschreven bronnen, dus.’

De vijf wetenschappers dachten op den duur zelfs over een gezamenlijk populairwetenschappelijk boek over de jacht. ‘We wilden ons idee eerst uittesten op een algemeen publiek. Studium Generale biedt daarvoor een prachtig forum. Daarna kunnen we het nog finetunen.’ Of daar daadwerkelijk een boek uit voortvloeit, durft Sluiter nog niet te zeggen. ‘Na een test kun je natuurlijk ook afzien van een plan.’

In het tweede college, komende maandag, vertelt ze over jachtvertellingen uit de Ilias en de Odyssee. ‘Opvallend is dat die vertellingen het eigenlijke verhaal onderbreken. Als je ze goed analyseert, en dat ga ik komend college natuurlijk doen, dan zie je juist heel veel elementen om de diepgang achter het epos te interpreteren’, zegt ze.

Hoe mensen over de jacht praten, terwijl ze het eigenlijk over andere domeinen hebben, zegt veel over hoe mensen denken, volgens Sluiter. ‘Ook nu, in de zakenwereld bijvoorbeeld, zijn zulke associaties te vinden. Het recht van de grootste, de sterkste of van de snelste’, somt ze op. ‘Uit onderzoek kan blijken dat het in werkelijkheid heel anders zit, zonder dat die resultaten de jachtmetafoor weten te ontkrachten.’

Hoogleraar sociale en organisatiepsychologie Naomi Ellemers zal daarvan in het laatste college een aantal voorbeelden behandelen. ‘Het kost een grote denkinspanning om je van stereotypen los te denken. Maar het kán wel’, zegt Sluiter.

De jacht gold in de Oudheid trouwens al als liefdesmetafoor. ‘De context van de jacht werd ook gebruikt voor achter iemand aanzitten, in wie je erotisch geïnteresseerd bent. Bij de oude Grieken kon dat ook een jonge jongen zijn. Er zijn afbeeldingen bewaard waarop zo’n lover een cadeautje aanbiedt aan zijn vriendje: een haas. Zelf gevangen, waarmee die jachtmetafoor nog eens onderstreept werd.’

Hoewel Artemis de godin van de jacht is, zijn er volgens Sluiter geen historische bronnen over jagende vrouwen uit de Griekse oudheid. ‘Alleen in mythes werd door vrouwen gejaagd. Maar ja, in mythische verhalen gebeurden zo vaak dingen die in het echt niet zouden kunnen of mogen.’

Of jagen van oudsher, maar ook onder dieren, een typisch mannelijke activiteit is, daarover wordt meer verteld in de colleges van archeoloog Wil Roebroeks en gedragsbioloog Carel ten Cate.

Op jacht: van roofdieren tot bankencrisis

Jacht tussen werkelijkheid en symbool. Jachtverhalen uit de klassieke oudheid

door Ineke Sluiter (hoogleraar Griekse taal en literatuur)

maandag 14 november, 19.30 – 21.00

Lipsius zaal 011

Jacht en de evolutie van de mens door Wil Roebroeks (hoogleraar archeologie van de Oude Steentijd)

21 november, 19.30 – 21.00

Lipsius zaal 011

Dierlijke jagers

door Carel ten Cate (hoogleraar gedragsbiologie)

28 november, 19.30 – 21.00

Lipsius zaal 011

Jagers als opvoeder

door Judi Mesman (hoogleraar diversiteit in opvoeding en ontwikkeling),

12 december, 19.30 – 21.00

Lipsius zaal 011

Jacht als metafoor in organisaties

door Naomi Ellemers (universiteitshoogleraar in Utrecht) + aansluitend paneldiscussie

19 december, 19.30 – 21.30

Lipsius zaal 019