Wetenschap
Crowdsurfen - Vaping - Doggerland
donderdag 13 oktober 2016

Crowdsurfen

Leidse chemici hebben een laagje grafeen laten crowdsurfen op een laagje fosfolipiden. Grafeen is een natuurkundig wondermateriaal: één molecuul dik, met allerlei bijzondere elektrische eigenschappen waardoor het bijvoorbeeld geschikt zou kunnen zijn om sensors van te maken. Fosfolipiden zijn moleculen die van twee walletjes eten: ze hebben een vette kant, die waterafstotend is, en een fosfaatkant, die juist goed oplost in water. Het membraantje om elke levende cel is van zulke fosfolipiden gemaakt, en de farmaceutische industrie gebruikt ze voor het toedienen van stofjes die niet goed in water oplosbaar zijn.

In het vakblad Nanoscale beschrijven promovenda Lia Lima en haar mede-onderzoekers hoe het grafeen de lipiden dichter op elkaar duwt en beschermt tegen wegspoelen als het eroverheen ligt – zelf spreken ze van ‘crowdsurfen’. Omgekeerd verbetert de vetlaag de elektrische geleidendheid van het grafeenlaagje. Door grafeen met fosfolipiden te combineren, zou je in theorie superkleine sensoren gemakkelijk het menselijk lichaam in kunnen krijgen.

Vaping

In Respiratory Research geeft LUMC-hoogleraar Pieter Hiemstra samen met een Duitse collega een overzicht van de vakliteratuur over elektronische sigaretten. Die worden steeds populairder, en dat roept de vraag op hoe gezond ze nou eigenlijk zijn. Dat laat zich echter niet zo gemakkelijk onderzoeken, ook niet bij proefdieren en celkweekjes. Een goede standaardisatie van de onderzoeksaanpak ontbreekt nog. Er zijn allerlei verschillende e-sigaretten, die verschillende brandtemperaturen hebben en waarin je allerlei verschillende brouwsels kunt stoppen. Van al die smaakstofjes is wel redelijk duidelijk dat je ze veilig kunt opeten, maar roken?

De studies die er zijn, zijn niet genoeg om te voorspellen hoe slecht vapen op de lange termijn is. Ze laten wel zien dat e-rook weliswaar gezonder is dan sigarettenrook, maar zeker ook slechte effecten heeft op onder meer longcellen. De studies met proefdieren laten zien dat de rook van e-sigaretten de kans op infectieziekten vergroot, en net als gewone rook COPD-achtige weefselschade kan veroorzaken. Oh ja, en dat nicotine zeer verslavend is, ook als je de rest van de tabaksplant niet meestookt.

Doggerland

Tijdens de laatste ijstijd zat veel van het water op aarde vast in de ijskappen, en was het zeeniveau dus flink lager. Je kon van Holland naar Engeland lopen, en in dat droog liggende stuk Zuidelijke Noordzee leefden mammoeten, leeuwen, herten - en mensen. Archeologen kunnen niet zo heel veel over die mensen zeggen. Normaal gesproken hebben ze een vindplaats waarvan ze weten hoe erin gegraven is; dan heb je meer informatie dan als je een stuk bot vindt in een visnet of een voor de kustwering opgezogen zandbank.

In het Journal for Archaeological Science beschrijft de Leids/Groningse hoogleraar Hans van der Plicht een isotopenstudie naar de menselijke resten uit dit Doggerland. Isotopen zijn varianten van atomen met een andere hoeveelheid neutronen erin dan de meest voorkomende variant, behalve ‘gewoon’ stikstof met 14 neutronen bestaat er ook een zwaardere variant die er vijftien heeft. De verhouding tussen die twee in een bot vertelt je iets over het eetpatroon van de eigenaar van dat bot. Van der Plicht en co concluderen dat de bewoners van wat nu zee is vooral veel zoetwatervis aten. Toch nog een beetje informatie eruit gepeuterd.

Bart Braun