Nieuws
'Turkije is steeds minder een rechtsstaat'
Uit protest tegen het ‘dictatoriale wanbeleid’ van premier Erdogan heeft hoogleraar Erik-Jan Zürcher een hoge Turkse onderscheiding teruggegeven.
donderdag 12 mei 2016

‘Ik had het bij het verkeerde eind. Turkije kan geen deel uitmaken van Europa’, schreef de hoogleraar Turkse talen en culturen deze week in een opiniestuk in NRC. Hij levert de onderscheiding in, die hij in 2005 kreeg voor het voorlichten van Nederland over Turkije.

‘Turkije heeft zich niet in de richting van Europa ontwikkeld, zoals in 2002-2006 het geval leek, maar sinds 2007 juist van de EU af. Zover van haar af, dat van een lidmaatschap geen sprake meer kan zijn. Dat zouden onze politieke leiders ook onomwonden moeten durven zeggen’, besloot hij zijn betoog.

U ontving de Medal of High Distinction van de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken Abdullah Gül. Dat klinkt niet als de minste onderscheiding.

‘Nee, dat klopt. Ik weet niet hoeveel van deze medailles zijn uitgereikt, maar ze zijn behoorlijk zeldzaam en worden alleen gegeven op basis van echte prestaties – anders dus dan veel ridderorden die bijvoorbeeld als een vast ritueel aan bezoekende staatshoofden of politici worden gegeven.’

Is hij al op de post gegaan?

‘De medaille is dinsdagmiddag vier uur bij de ambassade afgeleverd. Een reactie heb ik niet ontvangen, maar dat hoeft ook niet per se.’

Volgens uw opiniestuk heeft u getwijfeld, vanwege uw studenten en promovendi. Wat zouden de gevolgen voor hen kunnen zijn?

‘Het zou kunnen dat Turkse universiteiten, die toch al onder zware politieke druk en controle staan, aarzelen om iemand aan te nemen die geassocieerd wordt met kritiek op president Erdogan en zijn beleid. De ene Turkse universiteit stelt zich veel onafhankelijker op dan de andere. Veel van onze ex-promovendi werken in Turkije als docent of onderzoeker.’

En voor u?

‘Dat laat zich moeilijk voorspellen. Ik heb uiteindelijk niemand beledigd, maar alleen voor mezelf de consequenties getrokken. Ik heb geen idee in hoeverre dat mijn toegang tot bijvoorbeeld Turkse archieven zal bemoeilijken.’

Is het slot van uw betoog een directe oproep aan premier Rutte?

‘Ja, maar niet alleen hem. Ik denk dat – ook in een tijd waarin we Turkije nodig hebben om de vluchtelingenstroom in meer geordende banen te leiden – duidelijk moet zijn dat het lidmaatschap van de Europese Unie echt alleen openstaat voor rechtsstaten. Turkije is steeds minder een rechtsstaat.

‘Een toetssteen is de kwestie van het visumvrij reizen. Die is door de EU gekoppeld aan de eis dat in Turkije de antiterrorismewetgeving wordt gewijzigd, zodanig dat mensen niet meer op grond van meningsuitingen aangeklaagd kunnen worden voor terrorisme, of steun daaraan. Erdogan heeft aangekondigd dat niet te gaan doen. Dan moet Europa ook de poot stijf houden.’ MvW