Columns & opinie
Frutti di Mare: Spinnen als een planeet
woensdag 27 januari 2016
Zurkhaneh is een krachtsport, maar dan voor lichaam én geest. © Taco van der Eb

‘Jullie zijn sterk. Jullie verslaan tijgers, leeuwen, olifanten’, vertaalt Amin Ghodratzadeh (international studies) het gezang van de morshed, twee mannen die op grote trommels slaan en klassieke Perzische teksten zingen. ‘Knoop dit in je oren. Als Iran niet bestaat, dan bestaat mijn lichaam niet.’ Terwijl de drums steeds sneller klinken, draait voorin de grote zaal van het Lipsius een Iraanse man met duizelingwekkende snelheid in het rond. Als een tol begint hij te spinnen, sneller en sneller. ‘Als een planeet.’

Een groep traditionele Iraanse atleten doet indrukwekkende push-ups op houten plankjes, waarbij ze zichzelf op de grond werpen, met de handen opvangen en weer opdrukken. Mostafa Hosseinnejad (30), die de groep aanvoert, tilt een 24 kilo wegende ijzeren boog met zware ijzeren ringen boven zijn hoofd, en zwaait deze rinkelend op de muziek heen en weer. Onder zijn oksels tekenen zich steeds groter wordende kringen af. Dan tonen de mannen hun armspieren door mils, houten knotsen van vier, vijf of tien kilo, boven hun schouders in het rond te zwaaien. Als ze er ook mee jongleren, gooit een van de atleten een knots tegen het plafond, vlak naast een lamp.

‘Ik was wel even bang dat het zou misgaan’, zegt universitair hoofddocent Perzische literatuur Asghar Seyed-Gohrab. ‘Maar ik heb er enorme bewondering voor, dat ze deze show konden geven in zo’n kleine ruimte.’ Het was al een paar jaar zijn wens om het beste Zurkhaneh-team van Iran naar Leiden te halen. ‘Ik doe onderzoek naar de driehoek van Iraanse poëzie, politiek en religie. Die worden binnen de Iraanse traditionele krachtsport Zurkhaneh gecombineerd.’

Volgens hem laat de nationale sport van Iran zich dan ook moeilijk met bekende Westerse sporten vergelijken. ‘Het is een krachtsport, maar naast het lichaam wordt ook de geest getraind.’ Op de muur staat een Engelse vertaling van een Perzische mystieke tekst geprojecteerd. Het klinkt eerder pikant dan religieus. ‘You wound with the plectrum my strings, while my wailing and groaning reaches the sky and night.’

‘God wordt als geliefde bezongen’, legt Seyed-Gohrab uit.

In Iran wordt Zurkhaneh beoefend in een rond gebouw dat diezelfde naam draagt: het huis van de kracht. ‘Het heeft een lage ingang, waardoor iedereen – van koning tot bedelaar – bij het naar binnengaan uit respect moet bukken. En op de grond van de gowd, de arena waar de atleten de oefeningen doen, ligt stof. Dat moet de machtige atleten aan de vergankelijkheid van de wereld herinneren.’

Na de voorstelling mag het publiek de Iraanse fitness zelf te proberen. Stoere jongens – op sneakers en met bontkraagjes – komen naar voren, maar laten de zware knotsen al snel op hun schouders rusten, in plaats van ze krachtig omhoog te houden. Een man uit de zaal krijgt de ijzeren boog nauwelijks opgetild.

Hoewel het een traditionele sport is, beleeft Zurkhaneh een opleving. ‘Het is voor Iran een mooie sport om onder jongeren te stimuleren: puur Perzisch en puur Sjiitisch’, aldus Seyed-Gohrab. Toch zullen pogingen om de sport te exporteren volgens hem niet echt slagen. ‘De salto’s worden overal indrukwekkend gevonden, maar of de Perzische gedichten ook in Japan, Korea of China gehoor zullen vinden, dat betwijfel ik.’ PM