Achtergrond
Nieuwe tijd vraagt om nieuw onderwijs
De discussie over collegeverslagen laat zien dat het onderwijs niet meer van deze tijd is, betoogt Michael Klos. Geef alle hoorcolleges en werkgroepen gewoon digitaal vrij.
woensdag 9 december 2015

De opleiding politicologie is een ware kruistocht begonnen tegen collegeverslagen. Voor hoogleraar Rudy Andeweg is de auteursrechtinbreuk zelfs een reden om de politie erbij te betrekken. De verkoop van collegeverslagen lijkt zo te ontaarden in een kat-en-muisspel tussen docent en student.

Verslagen, cursussen en tentamentrainingen: er is een enorme industrie ontstaan rond de universiteit. Deels voorzien bedrijven als SIL en JoHo in behoeften waarin de universiteit niet kan of wil voorzien. Maar dat er in de discussie vooral wordt gewezen op de wisselende kwaliteit van verslagen, is een flauw argument voor een verbod. Er zullen goede en slechte verslagen zijn. Als studenten dat materiaal willen gebruiken, is dat voor hun eigen risico.

Een andere dooddoener is dat studenten die uittreksels nodig hebben beter kunnen stoppen met hun studie. De praktijk vraagt immers nogal wat: bijbanen, stages en het liefst een waaier aan studenten- en studieverenigingen. Al deze dingen staan op het verlanglijstje van recruiters die wachten na de studie. Hoorcolleges of werkgroepen schieten er dan soms bij in. Dan is het fijn voor (ambitieuze) studenten om terug te kunnen lezen wat er is behandeld.

Universiteiten horen een vrijplaats te zijn om kennis te delen. Hoogleraar Koen Caminada slaat een week later de spijker op de kop met de opmerking dat colleges worden betaald door de maatschappij. Hoorcolleges én werkgroepen moeten daarom digitaal worden vrijgegeven.

Onbegrijpelijk is dat in de tijd van Massive Open Online Courses (MOOC’s) en internetcolleges studenten nog steeds zijn aangewezen op fysieke hoorcolleges en werkgroepen. Ze worden gedwongen om op een bepaald – en ongunstig – moment ergens te zijn. Natuurlijk, er zijn studies waar het niet anders kan. Zo zou ik weinig vertrouwen hebben in een net afgestudeerde chirurg die aangeeft zijn gehele studie achter de laptop te hebben gezeten.

Het gros van de hoorcolleges én werkgroepen kan echter zonder problemen digitaal beschikbaar worden gesteld. Studenten kunnen dan zelf kiezen of ze naar het college gaan of het college volgen wanneer en waar het uitkomt. Wat is er tegen deze keuzevrijheid? Dat de collegezalen niet meer stampvol zitten? Dat studeren wordt gereduceerd tot een laptopactiviteit?

De voordelen wegen op tegen de nadelen. In digitale leeromgevingen kunnen alle studenten met elkaar discussiëren. Alle studenten kunnen het antwoord meelezen op die ene goede vraag die wordt gesteld - niet alleen de studenten uit werkgroep 5. Straks kan een groot deel van de studies zelfs naast een fulltimebaan worden gevolgd. Een nieuwe tijd vraagt om een nieuw soort onderwijs.

Er heerst een angst dat studenten vervolgens hoorcolleges gaan delen met anderen. Dat antwoorden uit de werkgroep overal terechtkomen. Wat is hierop tegen? Is een universiteit niet ooit opgericht om kennis te delen?

Hoogleraar intellectuele eigendomsrecht Dirk Visser heeft gelijk wanneer hij stelt dat het wensdenken is dat de volop bloeiende samenvattingsindustrie kan worden aangepakt. Dit betekent niet dat het niet geprobeerd moet worden. Collegemateriaal van de universiteit gebruiken om geld te verdienen past niet bij het idee van vrij informatie delen. Tegen bedrijven die letterlijk passages uit hoorcolleges, werkgroepen en tentamens overnemen moet streng worden opgetreden. Delen mag onder dezelfde voorwaarden: vrij en gratis. Geld verdienen is er niet meer bij. Het past bij de universiteit om commercieel hergebruik van het materiaal uit te sluiten. De ervaring met de Creative Commons-licentie die dit mogelijk maakt, is veelbelovend.

De universiteit moet niet achterover leunen, maar zich aanpassen aan de 21ste eeuw. Overal verrijzen nieuwe universiteitsgebouwen, terwijl men zich moet afvragen of er in plaats van in bricks niet beter in bytes kan worden geïnvesteerd. De universiteit heeft veel kennis op de plank liggen, die veelal wordt gefinancierd met publiek geld. De universiteitskas wordt regelmatig aangewend voor het produceren van gratis te bekijken MOOC’s zoals Terrorism and Counterterrorism. De universiteit gelooft in online onderwijs, zo blijkt uit een flinke lijst aan te volgen courses.

Het is tijd om dat geloof ook in het reguliere onderwijs te introduceren. Het direct (nee, niet pas twee weken voor het tentamen, zoals de weblectures bij Rechten) kunnen terugkijken van hoorcolleges én werkgroepen is een mooie eerste stap naar open en toegankelijk onderwijs. Onderwijs passend bij de 21ste eeuw.

Michael Klos studeert rechten (bachelor) en management van de publieke sector (master)