Wetenschap
Klompvoetjes - Sterren - Brandstichters
Bart Braun
woensdag 2 december 2015

Klompvoetjes

Ongeveer een op de duizend baby’s komt ter wereld met klompvoetjes, een erfelijke afwijking waarbij de voeten gedraaid staan. Dat is relatief eenvoudig en goedkoop te verhelpen. Tenminste, als je er snel bij bent. Toch zijn er nog klompvoetigen op de wereld. Wat is daar misgegaan?

In het vakblad International Orthopaedics beschrijft de Leidse geneeskundestudente Suzanne van Wijck een verzameling interviews die zij en een mede-onderzoeker hielden in Nederland, Zuid-Afrika, Indonesië en Argentinië. Ze spraken zowel ouders van klompvoet-kinderen als mensen die in de plaatselijke zorg werken.

Indonesië is het grote probleemland, concluderen Van Wijck en haar co-auteurs. Naar schatting zijn er zeshonderd orthopeden op 250 miljoen Indonesiërs. Dat maakt de behandeling lastig beschikbaar en duur. Daardoor moeten artsen vaker een in eerste instantie verwaarloosde klompvoet behandelen. Daarnaast leeft bij veel mensen in Indonesië het idee dat klompvoeten te danken zijn aan iets bovennatuurlijks, zoals vervloekingen of straffen van God. Dat zorgt voor een extra drempel bij het zoeken naar hulp. In Zuid-Afrika waren de kosten voor 60 procent van de mensen een probleem. In Buenos Aires waren ouders bang om over straat te gaan met een baby met gipsbeentjes, omdat ze voor kindermishandelaars konden worden aangezien.

Sterren

In 1837 begon een ster in het sterrenbeeld Kiel steeds helderder te worden, uiteindelijk zelfs bijna net zo fel als Sirius, nu de helderste ster aan de hemel. Onduidelijk is wat er nu precies gebeurde daar. Het was in elk geval geen supernova, waarbij een ster ontploft, want als je met een telescoop kijkt, zit de ster Eta Carinae er nog steeds. Het is zelfs een dubbelster, twee reusachtige sterren die vlak bij elkaar zitten, in een gaswolk die we de Homunculus-nevel noemen.

De bekendste verklaring voor de tijdelijke helderheidstoename was dat er ooit drie sterren waren, en dat nummer drie door de twee achterblijvers is opgeslurpt. In de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society laat de Leidse sterrenkundige Simon Portegies Zwart samen met een Amsterdamse collega zien hoe dat in zijn werk kan zijn gegaan. De zwaartekracht van de buitenste ster trok de twee binnenste sterren op elkaar, waar ze fuseerden en opzwollen. Vervolgens was de nieuwe fusie-ster zwaarder, en trok die de buitenste ster verder naar binnen. De buitenste ster rauschte vervolgens door de opzwelling heen, en dat verzorgde de grootste helderheidsuitbarsting.

Brandstichters

De Leidse criminologe Marieke Liem schreef mee aan een artikel over brandstichting in het vakblad Criminal Behaviour and Mental Health. Er bestaat een systeem om brandstichters op te delen in verschillende categorieën: iemand die het huis van zijn ex in de fik steekt, of iemand die brand sticht om later als heldhaftige redder op te kunnen treden vereist wellicht een andere behandeling dan een pyromaan. Liem en co deden onderzoek naar een groep van 389 Nederlandse opgepakte brandstichters. Het waren vrijwel allemaal mannen (91 procent), en opvallend vaak (67 procent) werklozen. De motivaties lopen uiteen: wraak, sporen van een andere misdaad uitwissen, vandalisme, of brand als schreeuw om hulp. Al met al lijken de Nederlandse brandstichters zich behoorlijk te houden aan het internationale classificatiesysteem, en dat is dan weer een indicatie dat dat systeem bruikbaar is.