Studentenleven
Wakker worden zonder staat
Marleen van Wesel
woensdag 2 december 2015
Ik heb geen paspoort, maar een reisdocument. Er staat “alien” in.

‘Mijn Iraanse nationaliteit was, heel random, ineens verdwenen’, vertelt Nas Abshari (22, student natuur- en sterrenkunde) in de fusie van haar studentenhuis. Op de vensterbank staan joekels van Ketel1- en Heinekenflessen. Boven de gootsteen hangt een platenhoes van André Hazes.

Op haar zevende kwam ze met haar opa en oma uit Iran naar Nederland. ‘Ik werd hier bij familie geplaatst, die me adopteerde. Omdat mijn adoptievader, die ook uit Iran komt, niet de Nederlandse nationaliteit had, kreeg ik die ook niet.’ Dat ze de Iraanse ook niet meer heeft, ontdekte ze toen haar verblijfsdocument verliep. ‘Toen ik twintig was moest ik dat kaartje weer vernieuwen. Normaal staat achterop, bij nationaliteit: “Iraans”. Nu stond er ineens: “onbekend”. Verder kreeg ik geen uitleg.’

Dinsdag vertelt ze erover in het Humanity House in Den Haag. Vier Leidse studenten organiseren daar de bijeenkomst ‘Nationaliteit Onbekend’. Een van hen is Thomas van Houwelingen (25, student Frans en bij rechten afgestudeerd op staatloosheid), tot voor kort Abshari’s huisgenoot.

Ruim vierduizend mensen staan in Nederland geregistreerd als staatloos. ‘Vaak Molukkers, en ook wel Surinamers die hier rond de onafhankelijkheid verbleven’, vertelt hij. ‘Daarnaast zijn er nog tachtigduizend mensen met “nationaliteit: onbekend”. Nederland kent geen vaststellingsprocedure voor staatloosheid. Zij missen dus zelfs de rechten die staatlozen nog hebben.’ Die zijn vastgelegd door de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties.

Als vrijwilliger voor VluchtelingenWerk ontmoette Van Houwelingen ook Palestijnen zonder nationaliteit. ‘Die hadden altijd in vluchtelingenkampen geleefd. Je kunt ook op een ochtend staatloos wakker worden, zonder een grens te passeren. Dat gebeurde bijvoorbeeld met Russen, die tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de Baltische Staten verbleven. Een ander voorbeeld zijn de Rohingya, een groep die in Birma echt vervolgd wordt’, vertelt hij. ‘Zonder nationaliteit ontbeer je the right to have rights, zoals Hannah Arendt het noemde. Dat kan heel uitzichtloos zijn, of gewoon heel onhandig, zoals bij Nas.’

Abshari: ‘Toen mijn portemonnee was gestolen, met daarin mijn id-kaartje, wist ik niet hoe ik dat moest fiksen. Ik ging naar de gemeente, maar ik moest bij de IND zijn, dus ze reageerden lacherig. Dat vond ik a-relaxed. Verder kan ik bij de meeste providers geen telefoonabonnement afsluiten.’ Laatst ging ze op vakantie naar Turkije met haar vriend. ‘Hij kon voor vijftien euro online een visum aanvragen. Ik moest daarvoor naar de ambassade en was zestig euro kwijt. En hij was in drie seconden door de douane, terwijl het bij mij twintig minuten duurde. Dat voelde heel awkward.’

Ze laat haar groene vreemdelingenpaspoort zien, haar reisdocument. ‘Er staat heel droog “alien” in.’ In grote letters staat er ook één uitzondering vermeld: Iran. ‘Verder mag ik hiermee overal naartoe. Alleen in Iran kan de Nederlandse overheid niets voor me betekenen als er iets gebeurt.’

Ze wil er wel heel graag nog eens naartoe, maar dan met een Nederlands paspoort. ‘Voor die aanvraag heb ik nog maar één ding nodig: mijn geboorteakte. Maar niemand weet waar die is. Mijn opa en oma zijn inmiddels overleden.’

Tot die tijd vult ze meestal ‘Iraans’ in als om haar nationaliteit gevraagd wordt. ‘Uiteindelijk willen ze gewoon weten waar ik vandaan kom. Het vervelendste was dat de universiteit eerst het hogere collegegeldtarief voor internationale studenten vroeg. Met een bewijs van DUO, dat ik stufi ontvang, kwam dat uiteindelijk goed.’ Na haar bachelor wil ze een master volgen en daarna promoveren. ‘Misschien is het hoog gegrepen, maar ik vind het leuk om soms te denken dat ik ooit astronaut kán worden.’

Nationaliteit Onbekend,

Humanity House, Den Haag

Dinsdag 8 december, 19.30, gratis