Cultuur
Slavenbonnetjes en kookboeken
Suriname is volgende week veertig jaar onafhankelijk. De UB heeft er een tentoonstelling over: ‘Surinaamse studenten stalen hier het verboden boek van Anton de Kom en verspreidden stencils onder elkaar.’
Marleen van Wesel
woensdag 18 november 2015
Aankomst van Javaanse migranten in Suriname ca. 1925 © KITLV

‘Driehonderd gulden kreeg een slaveneigenaar als vergoeding bij de afschaffing van de slavernij. Hij verloor immers zijn eigendom’, vertelt surinamist Rosemarijn Hoefte bij de tentoonstelling Suriname in beweging: migratie en cultuur in de Universiteitsbibliotheek. Een originele kwitantie ligt in de vitrine.

Met de afschaffing van de slavernij begon de dynamiek die centraal staat in de tentoonstelling. Er kwam een migratiegolf uit Azië. ‘De slaven werden vervangen door contractarbeiders uit China, Java en India. Daardoor verdubbelde het bevolkingsaantal van Suriname. Het overgrote deel bleef. Daar moest de maatschappij op inspelen, bijvoorbeeld met schoolboeken.’ Ook in die vitrine: reglementen voor die contractarbeiders. ‘Om de vergelijking met de slavernij voor te zijn, werd nauwkeurig vastgelegd hoeveel ze betaald kregen, hoeveel eten ze kregen.’ Verderop liggen boekjes met stichtelijke verhalen. Die horen bij de zendingsacties die de katholieke en protestantse kerk na de slavernijafschaffing op Suriname loslieten. ‘Nederland zag Suriname als een soort overzeese provincie. Het mislukte faliekant, maar pas na de Tweede Wereldoorlog werden de godsdiensten gelijkgesteld.’ Ze wijst op een Surinaamse kalender uit de jaren negentig, met heel veel feestdagen. ‘Divali, het Suikerfeest en Kerstmis kwamen sindsdien naast elkaar voor. Moskeeën, tempels en kerken staan ook kriskras door elkaar in Paramaribo.’

Een interessante stroom is die van Surinaamse studenten naar Nederland. ‘Vooral de Leidse universiteit was populair. Rechten en medicijnen waren bekende opleidingen.’ Bovendien stond Leiden in Suriname opvallend genoeg bekend als een links bolwerk. ‘In de UB was het boek van Anton de Kom te vinden. Het was de eerste Surinaamse geschiedenis, geschreven dóór een Surinamer. Het was een felle aanklacht tegen het kolonialisme en in Suriname was het verboden. In de jaren zestig stalen Surinaamse studenten het boek uit de UB en verspreidden stencils onder elkaar én in Suriname.’

Een bekende Leidse oud-student wiskunde en natuurkunde is Ronald Venetiaan, later drie keer president van Suriname. ‘Hij was overigens geen activist, maar een keurig Augustinuslid.’ De universiteit heeft ook een Surinaamse rector gehad. Paul Christiaan Flu werd in 1938 aangesteld. ‘Hij was een briljant geneeskundige. De Hans Flustraat in Leiden is trouwens naar zijn zoon vernoemd, die in de oorlog werd geëxecuteerd door de Duitsers. Eigenlijk moet dit maar een pleidooi zijn voor een straat voor de oud-rector. Ook in het kader van diversiteit.’

Sinds de jaren zestig heeft Suriname een eigen universiteit, die in 1983 naar De Kom werd vernoemd. ‘Vandaag de dag zijn de meeste contacten tussen de Universiteit Leiden en Suriname informeel, maar veel Nederlandse studenten vertrekken naar Paramaribo op stage in het onderwijs, als arts of journalist.’

Op 25 november 1975, volgende week veertig jaar geleden, werd Suriname onafhankelijk. ‘Rond die tijd kwam een kwart van de Surinaamse bevolking naar Nederland. Daarover zijn wel romans verschenen. Pas heel recent trekken sommige schrijvers de migratiestromen verder door. Karin Amatmoekrim schrijft bijvoorbeeld ook over haar Javaans-Surinaamse familiegeschiedenis.’ De voorlaatste vitrine bevat dan ook romans. De allerlaatste bevat kookboeken. ‘De UB heeft de grootste Surinamecollectie ter wereld. Kookboeken vind je er óók. Juist recepten kun je gemakkelijk meenemen in je hoofd, of op een klein briefje. Surinaams eten was een remedie tegen heimwee in het koude Nederland.’

Expositieruimte UB

t/m 12 jan