Wetenschap
Ontmenselijkte seksobjecten
Hoogleraar filosofie Louise du Toit van de Universiteit van Stellenbosch geeft vandaag een college over de veranderende ideeën over verkrachting en seksueel geweld.
woensdag 7 oktober 2015

Verkrachting wordt gekwalificeerd als een zedenmisdrijf niet als een geweldsmisdrijf. Maar het is toch duidelijk dat er geweld aan te pas komt?

‘Dat lijkt inderdaad voor de hand liggend, maar dat is het niet. Feministen hebben hard moeten werken om het idee dat een verkrachting een vorm van geweld is en geen seksuele perversie te veranderen. Als penetratie zonder toestemming niet als geweld wordt gezien, dan wordt de schade die verkrachting aanricht bij het slachtoffer getrivialiseerd of zelfs helemaal uitgewist. En dat gebeurt toch vaak.

‘Een vrouw moet verwondingen tonen, of bewijzen dat ze werd gedwongen. Bijvoorbeeld door een man die met een mes staat te zwaaien. Als je niet onder de blauwe plekken zit, dan heb je je misschien ook niet verzet, en wilde je misschien wel seks. Het tegendeel bewijzen is heel lastig, zeker in een door mannen gedomineerde maatschappij. Het aantal veroordelingen, ligt dan ook laag.’

De ideeën over de vervolging van verkrachting beginnen langzaam te veranderen, beweert u. Hoezo?

‘Het blijkt dat in Rwanda en Joegoslavië verkrachting op grote schaal als wapen is ingezet. Het is een instrument van terreur en onderdrukking. Maar verkrachting wordt bijvoorbeeld ook gebruikt om de band tussen soldaten te versterken. Militairen stappen dan over een morele grens om de loyaliteit aan de groep te tonen.

‘Dit werd erkend tijdens de processen in het Rwanda- en Joegoslavië-tribunaal. De verkrachtingen golden als politiek gemotiveerd geweld. Ze werden gekwalificeerd als oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Dat is een mijlpaal. Er zijn na veel pijn en moeite ook verkrachters veroordeeld.’ ‘Het feit dat de seksualiteit van vrouwen als een menselijke waardigheid wordt erkend en ook wordt beschermd, is een grote stap voorwaarts. Maar het is nog iets anders om dit te vertalen naar vredestijd.’

Waarom?

‘In een patriarchale maatschappij is seksualiteit een goed geworden. Vrouwen zijn ontmenselijkte seksobjecten geworden in de ogen van mannen. Dat is heel ongezond en het werkt het idee in de hand dat de seksualiteit van de vrouw met geweld gegrepen kan worden.’

‘Zolang die situatie niet verandert, is het lastig om verkrachting in de maatschappij terug te dringen. Mannen worden overigens ook slachtoffers van verkrachtingen. En dat is net zo belangrijk als seksuele geweld tegen vrouwen. Het is gevaarlijk om een hiërarchie in slachtoffers aan te brengen.’

U komt uit Zuid-Afrika. Heeft u een verklaring voor het grote aantal verkrachtingen daar?

‘Ik doe er onderzoek naar. Het zou kunnen dat er mannen zijn die zich met deze vorm van geweld verzetten tegen de in hun ogen veel te liberale grondwet. Seksuele zelfdeterminatie van vrouwen is een hoeksteen van de wet. Sommige mannen zien dat als een bedreiging. Het kan ook zo zijn dat seksueel geweld niet is toegenomen sinds de jaren negentig, maar dat er meer vrouwen zijn die het aandurven om geweld te melden.’ VB

Louise du Toit, Exploring Rape as

a Crime against the Erotic

Do 8 okt, 15.15

Reuvensplaats 4 Zaal 1.01E