Protoplanetair
Wetenschappers die werken met de ALMA-telescoop in Chili, hebben diverse organische verbindingen gevonden in een zogeheten protoplanetaire schijf. Rondom de jonge ster MWC 480 bevindt zich een platte schijf van gas, stof en ruimtepuin. Uit zo’n schijf vormen zich uiteindelijk planeten, is het idee.
Sterrenkundigen kunnen aan het licht dat ergens vanaf komt zien welke chemische stoffen erin zitten. In het licht van deze schijf troffen ze sporen aan van onder meer methylcyanide en het eenvoudiger waterstofcyanide. De ontdekkers, waaronder de Leidse onderzoeker Kenji Furuya (niet te verwarren met de gelijknamige zanger), beschreven hun vondst vorige week in Nature.
De chemische samenstelling van de protoplanetaire schijf rond MCW 480 lijkt sterk op die van kometen uit ons eigen zonnestelsel. Die zijn voortgekomen uit onze eigen protoplanetaire schijf. ‘Het lijkt erop dat de rijke chemische samenstelling met veel water en organische verbindingen in de vorming van ons zonnestelsel niet uniek was’, concluderen de auteurs.
Pandakrab
Naturalis-biologe Sancia van der Meij beschrijft in Zootaxa een nieuwe krabbensoort. Het diertje leeft op hardkoraal in de Rode Zee. Het eerste exemplaar werd gevonden bij de Saudi-Arabische Farasan Eilanden. Dat vinden was nog een hele prestatie: het gaat om diertjes van enkele millimeters groot, die in kleine holletjes in het koraal leven.
Het krabbetje behoort tot het geslacht Fizesereneia; Van der Meij gaf deze specifieke soort de soortnaam panda, vanwege de opvallende vlekken rond de ogen. Het is de enige Fizesereneia-soort in de Rode Zee; de rest komt voor in Azië, Australië en Micronesië.
Ruimtehoofdpijn
Meer dan tweederde van alle astronauten ervaart tijdens de missie zogeheten ruimtehoofdpijn. Soms zelfs zo hevig dat ze hun taken niet meer kunnen uitvoeren – voor iedereen onhandig, maar gezien de hoge risico’s en kosten van ruimtevaart extra onwenselijk. Bij het Leids Universitair Medisch Centrum zit een groep migraine-experts die zich ook deze bijzondere vorm van hoofdpijn aantrekt.
In het vakblad Cephalalgia beschrijven de onderzoekers een experiment waarbij de proefpersonen in een schuin bed lagen, met het hoofd naar beneden. Normaal gesproken houdt de zwaartekracht het merendeel van je bloed onderin je lichaam, maar in de ruimte werkt dat niet meer. Misschien zorgt al dat extra bloed in je hoofd wel voor de hoofdpijn?
Dat zou goed kunnen, blijkt uit de proef: de meeste proefpersonen kregen koppijn van het schuin liggen. Pogingen om daar wat aan te doen – door de bedstronauten te laten sporten of snel rond te draaien in een centrifuge – hielpen deels. Ze hebben nog steeds hoofdpijn, maar wel minder erg.
DOOR BART BRAUN