Over niet al te lange tijd zou ik klaar moeten zijn met mijn PhD. Ik lig netjes op schema – dat wil zeggen, minder dan honderd procent vertraging – en de volgende stap in mijn wetenschappelijke carrière had ik ook al op het oog. Een mooie postdoc-positie bij een groot Europees project over grondstoffen.

Dat was leuk omdat het niet alleen over wetenschap ging maar ook als functie heeft om ondernemerschap te steunen. Bijvoorbeeld met nieuwe innovaties een start-up beginnen. En mijn timing was perfect: na een oeverloze aanbestedingsronde was het project net goedgekeurd.

Ik was helemaal gelukkig. Maar ondertussen werd er in de diepste donkere krochten van de Europese bureaucratie met verve vergaderd over hoe mijn levensgeluk zo effectief mogelijk om zeep te helpen. En het resultaat mag er zijn: ik ben preventief wegbezuinigd. Het budget van mijn project wordt met bijna veertig procent verlaagd. Ten behoeve van het Juncker Fonds, vernoemd naar onze president van de Europese Commissie.

Jean-Claude Juncker. Een bureaucraat zo grijs en nietszeggend dat hij het complete Europese onderzoekswereldje om zeep moet helpen voordat iemand de moeite neemt zijn Wikipediapagina eens te bekijken. Want ik ben natuurlijk niet de enige die door hem wordt genaaid. Bijna drie miljard euro wordt uit de wetenschap gezogen. Uit het Horizon 2020 Programma, dat door diezelfde Europese Commissie opgestart was om de grote vragen van onze tijd te beantwoorden. Hoe om te gaan met ouderdom, met klimaatverandering of voedselzekerheid.

Het hele concept achter het Juncker Fonds is overigens redelijk lachwekkend. De Europese Commissie komt met acht miljard echte euro’s en dertien miljard aan virtuele euro’s (in de vorm van leningen en garanties) over de brug, en verwacht dan dat er op magische wijze 315 miljard euro aan economische activiteit verschijnt.

Echt waar.

Voor elke euro die de commissie wil investeren verwacht ze er vijftien te zien ontstaan.

Het kan best zijn dat je een keer geluk hebt en een enorm geslaagde investering doet, maar iedereen met een beetje boerenverstand weet dat er geen dertien miljard aan dit soort fantastische projecten in de EU rondslingeren, in smachtende afwachting van Junkers euro’s, terwijl niemand anders ze wil financieren.

En om gewoon nog even na te trappen wordt de verbeterde Europese wetgeving over recycling en efficiënt materiaalgebruik, die na jaren van ongelooflijk ingewikkelde onderhandelingen eindelijk op het punt stond ingevoerd te worden, ook nog geannuleerd. Want we willen het bedrijfsleven natuurlijk niet met nog meer regels opzadelen. Zo’n circulaire economie, beschermen van burgers, het milieu, en ja, zelfs de toekomstige leveringszekerheid van grondstoffen aan het Europese bedrijfsleven zelf. Leuk en aardig allemaal. Maar ten koste van de winst dit financieel boekjaar? Bah, zegt de corporate lobbyist. Bah!

Waarom bestaat dit Juncker Fonds? Wie o wie heeft er baat bij om geld uit de wetenschap te trekken, met als valse belofte dat er op een of andere manier innovatie en economische groei voor terugkomt? Voor wie zou het goed uitkomen om geld niet direct in interessante start-ups en universitaire spin-offs te investeren, maar via een ingewikkeld systeem?

De non-profit-organisatie The Bureau of Investigative Journalism geeft het antwoord: "The plan is expected to result in major fee generating opportunities for banks. It is envisaged that the Juncker plan will revive Europe’s flagging securitsation [sic] market which has suffered since the financial crisis."

Natuurlijk. De banken. Ik kan niet anders dan afsluiten met een quote van Joris Luyendijk. Dit kan niet waar zijn.

Benjamin Sprecher is promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen Leiden