Wat hebben literatuur en geneeskunde met elkaar te maken?
‘Ziekte en genezing spelen een belangrijke rol in literatuur en films. Daar doe ik onderzoek naar. Ik was net bijvoorbeeld The Singing Detective aan het kijken, een serie van Dennis Potter. Het gaat over een man die de huidziekte psoriasis heeft. Hij heeft een erge variant die gepaard gaat met gewrichtspijnen.
‘De eerste keer probeer ik zo min mogelijk na te denken en er gewoon van te genieten. Vervolgens wil ik er natuurlijk ook wat zinnigs over zeggen, dus de tweede keer kijk ik er analytisch naar. Is dit aannemelijk? Hoe wordt het lijden hier verwoord? Wat weten we over deze ziekte en hoe kunnen we wat hier geschreven staat koppelen aan de praktijk?’
Wat doet u vervolgens met deze kennis?
‘Ik ben verbonden aan het VU Medisch Centrum en de Universiteit voor Humanistiek. Ik geef onder andere les aan geneeskundestudenten en geef nascholing aan dokters, maar houd me ook bezig met medische filosofie en ethiek. Elk jaar geef ik een redactieboek over literatuur en geneeskunde uit, waar ook dokters bijdragen aan leveren. Daarnaast heb ik het boek Mens in crisis geschreven en heb ik op mijn website een grote database aangelegd van romans, films en biografieën over de geneeskunde.’
Hoe kan literatuur artsen helpen?
‘Veel van de huidige dilemma’s in de geneeskunde komen ook in boeken naar voren. Voor een oncoloog is het interessant om te weten welke beelden wij bij kanker hebben, en aan welke gevaren wij denken. Nog niet eens zo heel lang geleden dachten veel mensen bijvoorbeeld dat kanker besmettelijk was. Literatuur kan je ook op ideeën brengen, een ander perspectief bieden of begrip vergroten.’
Welk boek zou elke arts moeten lezen?
‘Mijn lievelingsboek is De Toverberg van Thomas Mann uit 1924. Ik verplicht de studenten van mijn keuzevak het te lezen. Ze vinden het een hele kluif, maar ik denk dat ze er later wel wat aan hebben.
‘Als mensen een specifieke vraag hebben weet ik altijd wel een mooi boek. Wie geïnteresseerd is in de huidige problemen in de psychiatrische diagnostiek moet De Psychiater van Machado de Assis lezen. De hoofdpersoon wil bepalen wie gek is en wie niet, en besluit de gekken op te sluiten in een gebouw. Hij bedenkt een definitie, maar als hij die toepast, zit als snel tachtig procent van het dorp in dat gebouw. Hij past de definitie aan, en op een gegeven moment zit hij als enige in dat gebouw. Een actueel thema. Wanneer is iets een depressie? Iedereen piekert wel eens. Als het twee weken aanhoudt? Bij sommigen is het na drie weken over.
‘Wie meer wil weten over de taak van een dokter, raad ik De Pest van Albert Camus aan. Zijn patiënten zijn niet te redden, maar hij blijft ze bezoeken.’
Kan literatuur ook patiënten helpen?
‘Deels wel, dat noemen we bibliotherapie. Als iemand ziek wordt, gaat hij vroeg of laat iets lezen van iemand die die ziekte gehad heeft. Ik behandel daarom ook veel autobiografieën.’ PM
Lezing Arko Oderwald
Woe 10 dec 20:30 uur
Bovenzaal café de Keyzer