Wetenschap
Bananenpit
Waarom hebben bananen geen pitten? Die vraag wordt zondag in de Hortus: MuseumJeugdUniversiteit beantwoord.
donderdag 6 februari 2014

Dr. Paul Keßler, prefect van de Hortus, wat is dat, MuseumJeugdUniversiteit?

‘Het zijn lessen in musea voor kinderen van 8 tot 12 jaar oud, over universitaire thema’s. De Universiteit Leiden en het Rijksmuseum voor Oudheden hebben het een paar jaar geleden opgezet, en inmiddels doen musea uit heel Nederland mee, waaronder de Hortus Botanicus. Het programma is heel gevarieerd, zodat er voor iedereen wat bij zit.’

Onze lezers horen niet per se tot de doelgroep, maar ook wij willen graag weten waarom een banaan geen pitten heeft.

‘De meeste vruchten hebben pitten, maar de bananen die wij eten niet. In de jungle van Borneo vind je wilde oerbananen die vol met pitten zitten als je ze opensnijdt. Hier in de Hortus hebben we ook een banaan met zaden erin.’

Maar waarom hebben de Cavendish-bananen uit de supermarkt die dan niet?

‘Omdat de mens geselecteerd heeft op bananen die geen pitten hebben. Dat is relatief makkelijk bij bananen. De plant verspreidt zich namelijk niet alleen via zaden, maar ook via uitlopers. Als de stam afsterft, vormt hij een aantal scheuten aan de basis, die je kan overplanten. Zo krijg je heel makkelijk een veld vol bananenplanten.’

Dat zijn dan dus allemaal klonen van elkaar?

‘Inderdaad, ze zijn genetisch identiek. Dat is ook meteen het grote gevaar: als er een ziekte opstaat waar één bananenplant vatbaar voor is, dan kan die zich razendsnel verspreiden. Het Cavendish-ras ligt daarom ook onder vuur: wereldwijd dezelfde banaan kweken, zorgt voor extra kwetsbaarheid.’

Oké, maar waarom kweekt dan niet elk land zijn eigen bananenras, om dat probleem uit de weg te gaan?

‘Omdat die Cavendish zo’n hoge opbrengst geeft. Er wordt nu wel gekeken naar wilde bananenrassen, die resistenties tegen ziekmakers hebben, maar het is niet zo makkelijk om die weer in te kruisen. De bloemen van de kweekbananen zijn namelijk niet zo geschikt meer om te bevruchten, omdat ze toch nooit bestoven hoefden te worden.’

Dus we hebben de plant impotent gemaakt?

‘Als het ware, ja. Je hebt de seksuele vermeerdering uitgesloten. Dat is op zich geen probleem, maar je hebt het DNA vernauwd; de hoeveelheid genen kleiner gemaakt. Dat kan een risico geven. ‘

Wat leren de MuseumJeugdStudenten nog meer?

‘Ik leg uit dat een pit een zaadje is, en wat precies een vrucht is. Dat er in het hele plantenrijk planten zijn met nuttige eigenschappen waar mensen op selecteren. We komen langs zo’n vijftien planten, soms met andere vruchten waaruit de zaden weg zijn, zoals mandarijn en kaki. Bij pinda’s is het precies net andersom, daar wil je de zaden juist niet wegkweken.’ BB