Ik zat bij mijn ouders aan tafel. Tegenover mij een vriend van de familie. Een zakenmannetje. Dikke auto, stemt altijd braaf VVD. Dus natuurlijk raakten we in discussie. Over milieuproblemen en dergelijke. Een discussie die ik al tientallen keren gevoerd heb. Ik deed het op automatische piloot, en zag de verbale mokerslag dus niet aankomen.

‘Leuk en aardig allemaal, Benjamin’, sprak de vriend, ‘Maar ik heb vroeger nog geprotesteerd tegen kernwapens in Nederland.’ Vurig sloeg hij met zijn vuist een gat in de lucht. ‘Ik heb met eieren gegooid! Wat, Benjamin Sprecher, promovendus milieukunde, heb jij de laatste tijd gedaan?’ Hij zei het met een zelfgenoegzaam lachje, want hij wist het antwoord toch al.

Tja.

Fuck the system.

Makkelijker gezegd dan gedaan.

Hij had gelijk natuurlijk. Hoog tijd om iets of iemand te gaan boycotten! De kwestie waar ik besloot mij over op te winden: het Europese emissiehandelsysteem. In theorie zou dat voor minder emissies moeten zorgen. Dat gaat ongeveer zo; in 2008 deelden we een berg gratis emissiecertificaten uit aan bedrijven die CO2­ uitstoten. Die berg wordt elk jaar kleiner. Bedrijven kunnen vervolgens onderling certificaten verkopen, zodat er een financiële prikkel is om minder energie te verspillen.

Leuk in theorie, maar toen het systeem werd opgezet werden er – na een intensieve lobby van onder meer onze eigen regering – veel te veel gratis emissiecertificaten uitgedeeld. Bijgevolg is de berg emissiecertificaten veel groter dan de echte emissies, niemand is geprikkeld om milieuvriendelijk te zijn en serieuze vervuilers krijgen soms zelfs geld toegestopt. Als ze hun extreem smerige fabrieken naar derdewereldlandjes verhuizen bijvoorbeeld.

Nu was er afgelopen april een voorstel in het Europees Parlement om die extra emissiecertificaten uit het systeem te halen, zodat het plafond weer ongeveer gelijk ligt met de echte emissies. Iedereen was voor. Zelfs grote multinationals als Shell stuurden lovende persberichtjes de wereld in. Niet vanwege het klimaat natuurlijk, maar omdat emissiehandel er in eerste instantie voor zou zorgen dat we kolencentrales gaan vervangen met gascentrales. En laat Shell nou net enorm veel gas verkopen. Maar laten we een gegeven paard niet in de bek kijken.

Iedereen was voor, en vervolgens is dit prachtige voorstel natuurlijk gesneuveld. Ik dacht toentertijd nog: ‘Wie heeft dit dan op zijn geweten? Op wie kan ik boos worden?’ Vervolgens ging ik weer FIFA spelen met mijn huisgenoten. Gisteren heb ik met een grote Brusselse milieulobby gebeld, de European Environmental Bureau. Om uit te zoeken wie hier nou precies verantwoordelijk voor was. Aan wiens fabriekspoorten moet ik mijzelf vastketenen? Welke CEO kan ik hier, in mijn column, aan de schandpaal nagelen?

Wat blijkt? Iedereen, en daarmee niemand.

Naast de typische EU-dynamiek dat armere landen als Polen alles tegenhouden wat naar hun idee economische groei tegenhoudt, werd er ook driftig gelobbyd door organisaties als Business Europe. Een belangenorganisatie waar naar eigen zeggen 20 miljoen Europese bedrijven onder hangen. Individueel vindt elke manager dat het milieu belangrijk is, maar met z’n allen lobbyen ze voor precies het tegenovergestelde.

Het probleem is vooral dat bij enorme conglomeraten de menselijke maat kwijt is. Uit een Zwitsers onderzoek in 2011 bleek dat 40 procent van de wereldeconomie in handen is van 147 bedrijven, die vaak ook nog eens mede-eigenaar zijn van elkaar. Deze jongens zijn zo groot dat ze alleen nog maar op geld kunnen sturen, simpelweg omdat geld het enige is waar je nog een beetje overzicht op hebt.

De oplossing is duidelijk: laat je niet afleiden door mooie reclamepraatjes over betere kwaliteit, lagere prijzen en – de ergste van ze allemaal – corporate social responsibility.

Boycot de enorme multinationals. Boycot ze allemaal!

Benjamin Sprecher Promovendus bij het Centrum voor Milieuwetenschappen