Wetenschap
Stapel: 'Ik heb gefaald'
De commissie die onderzoek deed naar de wetenschapsfraude van psycholoog Diederik Stapel heeft  haar eindrapport gepresenteerd. Stapel zelf las op televisie een verklaring voor: 'De waarheid was beter af zonder mij.'
Vincent Bongers
woensdag 28 november 2012
Still uit de verklaring die Stapel voor de NOS aflegde

Na 137 publicaties te hebben onderzocht concludeerde de commissie Levelt dat er in 55 gevallen fraude is gepleegd. In tien gevallen gaat het om promoties. Een van de gedupeerden werkt nu in Leiden. Ook Stapels eigen promotieonderzoek deugt niet: in twee hoofdstukken werden sterke aanwijzingen voor fraude gevonden. De hoogleraar heeft zijn doctorsbul overigens al vrijwillig ingeleverd bij de Universiteit van Amsterdam.

Verder stelt hoogleraar psycholinguïstiek en oud-KNAW-president Pim Levelt, de voorzitter van de commissie, dat er in de sociale psychologie een 'onderzoekscultuur' heerst waar 'sloppy science, het niet voldoen aan normale methodologische standaards, maar ook regelrechte fraude, lang ongedetecteerd kon blijven'.

In een interview met NRC Handelsblad zegt Levelt zelfs dat 'het hele systeem, van laag naar hoog, heeft gefaald. Dat is onze schokkende conclusie.' Het rapport heeft dan ook als titel Falende Wetenschap.

Toch is Stapel volgens Levelt niet exemplarisch voor de stand van de wetenschap in Nederland. Wel is de commissie heel kritisch op de rol van co-auteurs en peer reviewers. Zij concludeert dat een meer kritische houding verwacht had mogen worden. Bijvoorbeeld waar kopieergedrag in datasets terug te zien was in de resultaten in de tabellen van publicaties. Ook is vastgesteld dat in een aantal publicaties sprake is van wetenschappelijke onzorgvuldigheid door co-auteurs.

Ook stelt de commissie vast dat Stapel in Tilburg zeer veel steun van het college van bestuur kreeg. Zo blijkt dat Stapel als hoogleraar al een bijzondere positie had in de faculteit. Er werden hem rond zijn aanstelling een aantal toeslagen en vergoedingen toegekend door het college van bestuur die uitzonderlijk waren. Verder werden zijn declaraties niet op de gebruikelijke wijze gecontroleerd, terwijl daar wel degelijk aanleiding toe was. 'De heer Stapel werd uitermate ruim gefaciliteerd en als onaantastbaar behandeld', aldus de commissie. Signalen dat er iets mis was, werden dan ook lange tijd genegeerd.

Bij de NOS las Stapel een verklaring voor. 'Ik heb gefaald als wetenschapper. Ik heb collega's die in het volste vertrouwen met mij samenwerkten een rad voor de ogen gedraaid. Dat is verschrikkelijk. Ik voel veel verdriet, schaamte en zelfverwijt. De waarheid was beter af zonder mij.'

Deze week publiceert hij een boek over zijn ervaringen. De titel: Ontsporing.