Achtergrond
Het heeft niet geholpen
De rechter steekt geen stokje voor de langstudeerboete. Dat bleek vanochtend in de rechtbank in Den Haag. Studentenorganisaties ISO, LSVb  en LKvV wilden de langstudeerboete, die door staatssecretaris voor het hoger onderwijs Halbe Zijlstra is ingevoerd, onrechtmatig zou worden verklaard, maar de rechter veegde de bezwaren van de organisaties grotendeels van tafel. Studenten die meer dan een jaar vertraging oplopen in hun bachelor of master betalen vanaf komend collegejaar dan ook een boete van meer dan 3000 euro. De studenten werden bijgestaan door advocaten van kantoor Stibbe: Machteld Claessens en Anna Collignon, allebei Leidse alumna.
Vincent Bongers
woensdag 11 juli 2012
Studentendemonstratie tegen de langstudeerboete, in januari 2011 © Taco van der Eb

De derde advocaat van Stibbe, de Leidse hoogleraar staats- en bestuursrecht, Tom Barkhuysen, was vanwege vakantie niet bij de uitspraak aanwezig.

De rechter maakte al snel duidelijk dat het gevecht om de maatregel al in de politieke arena is gevoerd: ‘De rechtbank moet er voor waken op zij op de stoel van de wetgever gaat zitten.’ Hij benadrukte dat de maatregel tot stand is gekomen na politieke besluitvorming. De Tweede en Eerste Kamer hebben de wet immers goedgekeurd. De rechter dient zich vervolgens terughoudend op te stellen.

Een bezwaar van de organisaties is dat de regeling geldt voor alle studenten. Niet alleen diegenen die nu aan een opleiding beginnen. De regels zijn tijdens het spel veranderd en de boete gaat in met terugwerkende kracht. En dat is onrechtvaardig

De rechter was niet gevoelig voor deze argumenten. Collegegelden worden jaarlijks verhoogd. Studenten konden een nieuwe stijging wel verwachten, zelfs een van 3036 euro. ‘Het is niet zo dat de studenten aanspraak kunnen maken op een vooraf vastgesteld wettelijk collegegeld dat blijft gelden totdat het diploma is behaald.’

Ook vond de rechtbank niet dat de maatregel in strijd was met internationale verdragen en Europese wetgeving. Ook verwierp hij het argument dat door de boete het hoger onderwijs minder toegankelijk wordt voor studenten met weinig financiële middelen.

Maar er viel ook een kleine overwinning voor de organisaties te noteren. De staat moet van de rechter met een ‘adequate’ oplossing komen voor een groep deeltijdstudenten. Het gaat om deeltijders die zich voor 1 februari 2011 (de datum dat het wetsvoorstel werd ingediend) hebben ingeschreven. Zij moeten, ook als ze vrijwel nominaal studeren, toch de boete betalen. Volgens de rechter zijn deze deeltijdstudenten geen langstudeerders en mogen zo ook niet als zodanig worden gezien door het ministerie. Ook konden zij een forse verhoging van het collegegeld niet zien aankomen.

De rechter schetste al wel de hoofdlijn voor de nieuwe regeling: Een deeltijdstudent uit deze groep moet pas een hoger collegegeld betalen als deze langer dan een jaar vertraging oploopt op het onderwijsprogramma dat met de universiteit is overeen gekomen.

Ook noemde de rechter het betoog van de studentenorganisaties dat het volgen van deeltijdstudies onder druk komt te staan door de langstudeermaatregel ‘reëel’. Maar hij kon dit betoog niet honoreren omdat de rechtbank zich dan in ‘te verregaande mate in het politieke proces zou mengen.’

‘We zijn blij dat een groep deeltijdstudenten wordt ontzien’, zegt Claessens na de uitspraak. ‘Dat stemt enigszins tot tevredenheid. Het is wel teleurstellend dat we geen resultaat hebben bereikt voor de andere studenten.’ Ze vindt de opmerking van de rechter over de bedreigde deeltijdstudies opvallend. ‘Hij ziet in dat er reële gevaren zijn voor alle deeltijders. We hopen dat de politiek daar op in springt.’ Over de verdere argumentatie van de rechter willen de advocaten nog niets zeggen. Collignon: ‘We gaan eerst de uitspraak nog eens goed bestuderen en met de organisaties overleggen.’

Claessens: ‘Het zijn 22 pagina’s, dus er valt nog wel wat te lezen voordat we conclusies kunnen trekken. Mogelijk volgt er een hoger beroep.’

LKvV voorzitter Jan Boers, die bedrijfseconomie in Rotterdam studeert, is ‘toch wel teleurgesteld dat het grootste gedeelte van de eisen van tafel is geveegd. Maar wel blij dat er een regeling komt voor een groep deeltijdstudenten.’

En wat nu? ‘We gaan nu eerst in beraad met de advocaat over mogelijke vervolgstappen.’

Maar misschien brengt de politiek wel verlichting. ‘De kaarten zijn totaal anders geschud dan toen we met deze zaak begonnen. Het politieke draagvlak voor de boete is enorm afgenomen. De maatregel is gepresenteerd door een VVD staatssecretaris maar in het conceptverkiezingsprogramma van deze partij staat dat de boete moet worden teruggedraaid. Ook andere partijen denken er zo over.

‘We moeten de verkiezingen afwachten. Er kan met een nieuwe coalitie nog van alles gebeuren. Maar het blijft politiek en daar kun je niets met zekerheid van zeggen.’