Je zou denken dat anno 2012 de uitgevers van wetenschappelijke bladen noodlijdende zielepoten zijn. Platenmaatschappijen hebben het loodzwaar nu mensen hun mp3'tjes kunnen downloaden en Hollywood schreeuwt moord en brand over piraterij. Wetenschappers zaten al op internet voordat de rest van de wereld überhaupt wist dat het medium bestond. Sterker nog: internet bestaat in zijn huidige vorm omdat wetenschappers efficiënter ruwe data wilden delen.
Waarom tekenden dan duizenden wetenschappers de anti-Elsevier-petitie op TheCostofKnowledge.com, in plaats van het bedrijf schouderophalend in de sterfhuishoek te plaatsen, naast de platenwinkel? Hoe kan het dat uitgever Reed Elsevier in 2011 recordwinsten maakte, terwijl universiteiten moesten bezuinigen? Waarom lukt het onderzoekers niet om ook hun publicaties te delen met elkaar én het publiek dat voor hun onderzoek betaalde?
Een hint: de bèta's doen dat al. Het heet ArXiv. Spreek uit: 'Archive', op zijn Engels: die X stelt de Griekse letter chi voor. Kritiek op je onderzoek (peer review) komt er vanzelf via een soort commentfunctie. Maar ArXiv is geen Piratebay voor wetenschappelijke uitgevers. Dat komt, ironisch genoeg, door de wetenschappers.
Stel, je bent promovendus en je hebt zojuist iets knallend gaafs ontdekt. Dan zou je wel gek zijn als je het alleen op ArXiv zet, en nog steeds behoorlijk dom als je het opstuurt naar een open access-tijdschrift als Plos. Straks ben je gepromoveerd, en de wetenschappers bij wie je gaat solliciteren, slaan een publicatie in The Lancet of Cell toch echt hoger aan.
De Nederlandse subsidieverstrekker NWO roept al tijden dat onderzoek dat met hun geld betaald is in open access-bladen moet, en dat siert ze. Maar de wetenschappers die voor NWO bekijken of jij subsidiewaardig bent, kijken allereerst naar je publicatielijst. Wetenschappers zijn nog jouw soort mensen, die zien het goud hééél misschien ook nog wel glimmen als het niet op een Elsevier-presenteerblaadje ligt. Maar doen de ambtenaren op ministeries en bestuursbureaus dat ook? Het is zelfs voor je vakgenoten bijna onmogelijk om door de eindeloze rivier van drek op ArXiv te waden. Blijkbaar leveren de uitgevers wel degelijk een nuttige en belangrijke dienst: een kwaliteitsstempel.
Daarom zijn die negenduizend wetenschappers zo onmachtig met hun slacktivism. Ze willen een kwaliteitsstempel, ze kunnen dat niet zelf verzorgen, en ze willen er ook niet voor betalen. Zo werkt het niet, mensen. Die petitie tekenen is net zoiets als roepen dat je naar België gaat migreren als de verkeerde partij de verkiezingen wint. Bijna niemand meent het echt. En de mensen die toch gaan, bevinden zich zonder vrienden op onbekend terrein.