NWO-voorzitter Jos Engelen, vanwaar ineens dit besluit?

‘Wij staan een open access-beleid voor. Dat wil zeggen dat onderzoek dat met publieke middelen is gefinancierd openbaar toegankelijk moet zijn. Voor de publicaties dragen we dat al langer uit, en al in mei hebben we ook voor de onderzoeksdata expliciet gemaakt wat impliciet al zo was. Het besluit is dus niet zo “ineens”. Alleen heeft een journalist van NRC Handelsblad er recent over geschreven. Dat resoneerde blijkbaar.’

Van alles kan ‘data’ zijn. Meetgegevens tot potscherven tot ingevulde enquêteformulieren…

‘Ik wil niet dat gedacht wordt dat ik hier lichtvaardig over denk. Ik kom zelf uit de hoge-energiefysica, waar het polijsten en goed opslaan van data zodat ze voor derden bruikbaar zijn, al tijden een probleem is. Dat hebben we in het verleden niet voor elkaar gekregen. In principe zijn we voor openbaarheid, maar in de praktijk is het toegankelijk maken van data iets dat professioneel moet gebeuren.’

Data verzamelen kost veel tijd. Hoe lang mag een onderzoeker de krenten uit de pap vissen voor zijn ruwe data online gaat, en iedereen erbij kan?

‘In het kader van jouw onderzoek houd jij de primeur. De moderne publicatiemethoden staan echter toe dat je in artikelen doorklikt en dan de data te zien krijgt. Het ligt voor de hand dat dat dan ook mogelijk wordt. En als een andere onderzoeker iets anders kan verzinnen met jouw gegevens moet dat kunnen.

‘Ik kan me ook voorstellen dat een onderzoeker je data ziet, en er een eigen analyse op gooit om te zien of het stand houdt. Dat lijkt mij alleen maar een voordeel.’

In veel medisch onderzoek geeft een proefpersoon alleen toestemming voor de ene proef waar hij aan meewerkt. ‘Als een patiënt geen toestemming heeft gegeven voor verder gebruik van data, dan moet je dat ook niet doen. De afspraken over open access maken we om de wetenschap te bevorderen. Dat betekent dat je niet te kort door de bocht moet gaan.’

En als een promovendus die is betaald door Akzo metingen doet met een apparaat dat is betaald door NWO?

‘In principe is de data ook dan openbaar, want betaald met publiek geld. In de praktijk moeten de resultaten van publiek-private samenwerking gepubliceerd worden, nadat er afspraken zijn gemaakt over het intellectueel eigendom. Dat laatste kun je beschermen met een patent, maar de data zelf worden openbaar.’

Als de ene onderzoeker in joules werkt en de ander in calorieën, kun je de openbare data nog steeds niet makkelijk aan elkaar knopen. Gaat NWO ook eisen stellen aan de manier waarop data opgeslagen worden?

‘De data zullen aan standaarden moeten voldoen, maar die standaarden bestaan nu niet. Voor elk vakgebied zullen die anders zijn. We zeggen niet dat onderzoekers die nu zelf moeten uitvinden; dat is een rol voor de “data-opslagspecialisten.”’ BB